Σπύρος Μελάς (Ναύπακτος 1882 - Αθήνα 1966)

Ο Σπύρος Μελάς γεννήθηκε στη Ναύπακτο, αλλά μεγάλωσε στον Πειραιά όπου μεταφέρθηκε με την οικογένειά του μετά το θάνατο του πατέρα του. Σπούδασε στη Νομική του Πανεπιστημίου Αθηνών αλλά δεν άσκησε το επάγγελμα καθώς στράφηκε στη δημοσιογραφία και τη θεατρική τέχνη. Στο ενδιαφέρον του για το θέατρο, σημαντικό ρόλο έπαιξαν τα συχνά ταξίδια του στο Παρίσι (πρώτη φορά πηγαίνει το 1917 και έκτοτε επιστρέφει πολλές φορές). Μάλιστα, στη διάρκεια ενός τέτοιου ταξιδιού, το 1928, παρακολούθησε μαθήματα σε σκηνοθετικά εργαστήρια. Εργάστηκε  ως σκηνοθέτης, ηθοποιός και καθηγητής δραματολογίας ενώ σημαντική είναι η συμβολή του ως δημοσιογράφου και κριτικού. Ο Μελάς δημοσιεύει σε μια σειρά από εφημερίδες (Ακρόπολη, Άστυ, Εμπρός, Καθημερινή, Έθνος, Αθηναϊκά Νέα, Ημερολόγιον Σκώκου) άρθρα, κριτικές, διηγήματα και χρονογραφήματα. Επιπλέον αρθρογραφεί και στην εφημερίδα Ελεύθερον Βήμα όπου υπογράφει ως Φορτούνιο. Επίσης, εκδίδει δύο περιοδικά: το περιοδικό Ιδέα (1933-1934) και την Ελληνική Δημιουργία (1948-1954). Γράφει τρεις τόμους με τίτλο: Από τα ταξίδια μου, Πολεμικές Σελίδες, Αμερική, προκειμένου να περιγράψει τις εμπειρίες του από την περίοδο που ήταν πολεμικός ανταποκριτής και λοχίας στο μέτωπο, αλλά και από τα διάφορα ταξίδια του. Σταθμός στη δράση του υπήρξε το έτος 1925, οπότε και ιδρύει το Θέατρο Τέχνης. Λίγο αργότερα ιδρύει την Ελεύθερη Σκηνή μαζί με τη Μαρίκα Κοτοπούλη και το Δημήτρη Μυράτ, ενώ το 1935 αναλαμβάνει τη θέση του καλλιτεχνικού διευθυντή στο Καινούργιο Θέατρο της Αλίκης και του Κώστα Μουσούρη. Στόχος του ήταν η ανανέωση της εγχώριας σκηνής και η συμπόρευσή της με την ευρωπαϊκή σκηνή. Σε άρθρα που γράφονται για το Σπύρο Μελά, ο τελευταίος παρουσιάζεται από τους σύγχρονούς του ως μία αρκετά δραστήρια και παράλληλα αρκετά αντιφατική προσωπικότητα, ιδίως όσον αφορά τις πολιτικές του πεποιθήσεις. Παράλληλα με την ενασχόλησή του με τη σκηνοθεσία, ο Μελάς εκδηλώνει μεγάλο ενδιαφέρον για την περίοδο της ελληνικής Επανάστασης και γράφει ιστορικές μελέτες (Το Εικοσιένα και η Κρήτη, Φιλικοί: Οι πρόδρομοι του ’21. Οι άντρες που άνοιξαν στο γένος το δρόμο της λευτεριάς) αλλά και βιογραφίες (Ο γέρος του Μωριά, Ο Ναύαρχος Μιαούλης). Γράφει επίσης, εκτός από δοκίμια, και πολλά θεατρικά έργα με κοινωνικές προεκτάσεις. Για τη συμβολή του στα Γράμματα τιμήθηκε με το αριστείο των Γραμμάτων, ενώ για τη συμμετοχή του στους Βαλκανικούς Πολέμους και τη Μικρασιατική εκστρατεία τιμήθηκε με τον πολεμικό σταυρό. Ο Μελάς πέθανε στην Αθήνα στις 2 Απριλίου 1966.

ΕΡΓΑ

• Ο γυιος του ίσκιου (1908)
• Το κόκκινο πουκάμισο (1909)
• Το χαλασμένο σπίτι (1909)
• Το άσπρο και το μαύρο (1914)
• Μια νύχτα, μια ζωή (1924)
• Ο Ιούδας (1934)
• Ο μπαμπάς εκπαιδεύεται (1935)
• Ο Ρουμπής, η Κουμπή και τα κουμπιά (1936)
• Παπαφλέσσας (1937)
• Πίσω στη γη (1942)
• Αργυροί γάμοι (1943)
• Έρωτα μαστροχαλαστή! (1943)
• Βουβές αγάπες (1944)
• Η μέθοδος των τριών (1953)
• Ο βασιλιάς και ο σκύλος (1953)
• Ρήγας Βελεστινλής (1962)

ΠΗΓΕΣ

• Γιάκος Δημήτρης, «Μελάς Σπύρος» (λήμμα), Μεγάλη Εγκυκλοπαίδεια Νεοελληνικής Λογοτεχνίας: από τον 10ο αιώνα μ.Χ. μέχρι σήμερα, τμ. 10, Χάρη Πάτση, Αθήνα, χ.χ, σ. 173-180.
• Γλυτζουρής Αντώνης, Η σκηνοθετική τέχνη στην Ελλάδα. Η ανάδυση και η εδραίωση της τέχνης του σκηνοθέτη στο νεοελληνικό θέατρο, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 2001, σ. 632-633.
• Μαρινάτος Σπύρος «Επικήδειος Λόγος», Νέα Εστία, τμ. 79, τχ. 931(Απρίλιος 1966), σ. 614-615.
• Μελάς Σπύρος, «Το αιώνιο ζήτημα», Ελεύθερον Βήμα, 16 Απριλίου 1934.
• «Μελάς Σπύρος» (λήμμα), Λεξικό Νεοελληνικής Λογοτεχνίας: πρόσωπα, έργα, ρεύματα, όροι, Πατάκη, Αθήνα 2007, σ. 1378-1379.
• Γουνελάς, Χαράλαμπος Δημήτρης, «Μελάς Σπύρος» (λήμμα), Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό, τμ. 6, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 1987, σ. 119-120.
• «Μελάς Σπύρος» (λήμμα), Πάπυρος Λαρούς, τμ. 9, Εταιρεία Εγκυκλοπαιδικών Εκδόσεων, Αθήνα 1964, σ. 923.
• Παλαιολόγος Παύλος, «Ο δάσκαλος», Νέα Εστία, τμ. 79, τχ. 931 (Απρίλιος 1966), σ. 618.
• Φτέρης Γεώργιος, «Ο Μελάς και οι Μελάδες», Νέα Εστία, τμ. 79, τχ. 931 (Απρίλιος 1966), σ. 624-626.
• Χάρης Πέτρος, «Σπύρος Μελάς: Ο γέρος του Μωριά», Νέα Εστία, τμ. 9, τχ. 105 (Μάρτιος 1931), σ. 495-498.
• Χάρης Πέτρος, «Ένας νέος 84 χρονών», Νέα Εστία, τμ. 79, τχ. 931 (Απρίλιος 1966), σ. 615-618.
• Χατζίνης Γιάννης, «Σπύρου Μελά: Τέχνη και Ζωή», Νέα Εστία, τμ. 36, τχ. 410 (Ιούλιος 1944), σ. 651-654.
• Ψαθάς Δημήτρης, «Ο Σπύρος», Νέα Εστία, τμ. 79, τχ. 931 (Απρίλιος 1966), σ. 619-620.
• Νέα Εστία, τμ. 80, τχ. 947.

ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΟΙ ΤΟΠΟΙ

• «ΕΚΕΒΙ», Εθνικό Κέντρο Βιβλίου [www.ekebi.gr/frontoffice/portal.asp?cpage=NODE&cnode=461&t=265 (10/10/2014)]
• «Κοσμόπολις» [http://kosmopolis.lis.upatras.gr (25/10/2014)]

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΥΛΙΚΟ

• «Πανδέκτης», Νεοελληνική Εικονιστική Προσωπογραφία, Ινστιτούτο Νεοελληνικών Ερευνών [http://pandektis.ekt.gr/pandektis/handle/10442/63210  (10/10/2014)]