Σπυρίδων Περεσιάδης, Ο χορός του Ζαλόγγου
Σπυρίδων Περεσιάδης, Ο χορός του Ζαλόγγου, εκδοτικός οίκος Γεώργιου Φέξη, Αθήνα 1903.
Ο Πήλιος Γούσης, αρχηγός της ομάδας των Σουλιωτών κάνει μια μυστική συμφωνία με τον Αλή Πασά. Σύμφωνα με τον συγγραφέα, ο Πήλιος συμφωνεί να παραδώσει το Σούλι στους Τούρκους προκειμένου να αποκτήσει χρήματα και αξιώματα, καθώς επίσης και να αφεθεί ελεύθερος από τις φυλακές των Ιωαννίνων, ο Δράκος, αρραβωνιαστικός της αδερφής του Κρίνως. Ο Δράκος επιστρέφει προς έκπληξη της αρραβωνιαστικιάς και της μητέρας του και πάει κατευθείαν στον πόλεμο. Η Φρόσω καθώς περιμένει ευχάριστα νέα για τον πόλεμο αντικρίζει τον άντρα της Πήλιο, που αποχώρησε από την μάχη προκαλώντας τον θυμό της. Μετά τη χαμένη μάχη, οι Σουλιώτες προδομένοι από τον αρχηγό τους αποφασίζουν ομόφωνα να δώσουν την αρχηγία στο Δράκο. H πράξη του Πήλιου οδηγεί την μητέρα του Δράκου, Σύρμω, να διαλύσει τον αρραβώνα του γιου της με την Κρίνω, θυσία που βρίσκουν δίκαιη, όσο κι αν τους πονάει, και ο Δράκος και η Κρίνω. Εκτός από την Κρίνω, τον Πήλιο αποκηρύσσει και η γυναίκα του, η οποία ως γνήσια Σουλιώτισσα προτιμά να πεθάνει ή να πάει σε μοναστήρι παρά να έχει για άντρα της έναν άνανδρο λιποτάκτη. Ο Πήλιος αποκαλύπτει στη γυναίκα του πως δεν ήταν η δειλία που τον ανάγκασε να φύγει από την μάχη αλλά η συμφωνία με τον Αλή, αποκάλυψη που εξοργίζει ακόμα περισσότερο τη Φρόσω. Η προδοσία αυτή γίνεται επίσης γνωστή και στους υπόλοιπους Σουλιώτες μέσα από μια επιστολή του Αλή προς τον Πήλιο. Το Σούλι περικυκλώνεται από τους εχθρούς και οι Σουλιώτες στο δίλημμα που προκύπτει, θάνατος ή αιχμαλωσία επιλέγουν το πρώτο. Η Κρίνω, βλέποντας το τέλος, ζητά να ενωθεί συμβολικά με τον αγαπημένο της. Τελικά, η Σύρμω δίνει τη συγκατάθεση και την ευλογία της. Οι άντρες φεύγουν για μια άνιση μάχη με τους Τούρκους και οι γυναίκες επιλέγουν να πέσουν στον παρακείμενο γκρεμό σχηματίζοντας αλυσίδα ελληνικού χορού. Η Φρόσω, πριν πεθάνει, αποφασίζει να τιμωρήσει τον άντρα της και τον σκοτώνει καρφώνοντάς του το μαχαίρι της στο στήθος του.
* * *
Ο Χορός του Ζαλόγγου είναι ένα έμμετρο τετράπρακτο δραματικό ειδύλλιο. Είναι γραμμένο σε δημοτικοφανή δεκαπεντασύλλαβο ανομοιοκατάληκτο στίχο και δημοτική γλώσσα. Τα πρόσωπα που παίρνουν μέρος στη δράση είναι δέκα από τα οποία τέσσερις γυναίκες. Συμμετέχει Χορός ένοπλων αντρών και γυναικών. Οι χαρακτήρες του έργου είναι πρόσωπα που συμμετέχουν ο καθένας με τον δικό του τρόπο στις περιπέτειες του γένους κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας, λίγο πριν την επανάσταση του 1821. Ανάμεσα στους χαρακτήρες διακρίνουμε διάφορες στερεοτυπικές κατηγορίες ανθρώπων, όπως ήταν οι αγωνιστές και οι προδότες. Κυρίως όμως βλέπουμε την συμβολή και την αγωνιστικότητα των γυναικών που τολμούν να «απαρνηθούν» ακόμα και να σκοτώσουν το μέλος της οικογένειας που δείλιασε και να ταχτούν απέναντί του, προκειμένου να στηρίξουν τον εθνικό αγώνα. Ο Δράκος διακατέχεται από ερωτικό παραλήρημα όταν αντικρίζει την αρματωμένη κλεφτοπούλα Κρίνω ως άλλη ένοπλη θεά Αθηνά. Προβάλλεται το εθνικό καθήκον ως η υπέρτατη αξία, ξεπερνώντας τα μητρικά και συζυγικά καθήκοντα. Η κόρη και η γυναίκα του προδότη Πήλιου όχι μόνο δεν στηρίζουν την απόφασή του να συνεργαστεί με τον Αλή αλλά φτάνουν στο σημείο να τον σκοτώσουν. Επίσης το γεγονός ότι η Κρίνω θεωρεί δίκαιο να στιγματιστεί ως η αδερφή του προδότη και να πληρώσει με την προσωπική της δυστυχία σ’ αυτό, αποδεικνύει πως το εθνικό καθήκον είναι ανώτερο από τον έρωτα και τη ζωή. Το έργο τελειώνει με τον ίδιο ακριβώς τρόπο όπου σύμφωνα με την θρυλική ιστορία δεκαοχτώ χρόνια πριν από την ελληνική επανάσταση, έγινε μια ομαδική αυτοκτονία γυναικών από το όρος του Ζαλόγγου στο Σούλι. Έτσι, και στο έργο του Περεσιάδη η σκηνική οδηγία της σκηνής ζ΄ της τέταρτης πράξης αναφέρει χαρακτηριστικά πως «όλες οι γυναίκες σχηματίζουν αλυσίδα ελληνικού χορού και ψάλλουν το κάτωθι άσμα. Ανεβαίνουν στην κορυφή του βράχου και εκ περιτροπής γκρεμίζονται στην άβυσσο» και συνεχίζει βάζοντας τις γυναίκες να τραγουδούν το γνωστό δημοτικό τραγούδι «Έχετε γεια βρυσούλες, λόγοι, βουνά, ραχούλες». Οι Σουλιωτοπούλες χαρακτηρίζονται από τον Δράκο ως Νεράιδες. (σκηνή β’, πράξη β’). Έντονο είναι επίσης το θρησκευτικό στοιχείο (προσευχές, εκκλησίες) και συχνά τα δημοτικά τραγούδια (η δεύτερη πράξη ξεκινάει με ένα δημοτικό τραγούδι για το Σούλι).
[Το έργο εντοπίστηκε ψηφιοποιημένο σε μεταγενέστερη έκδοση στην Ψηφιακή Βιβλιοθήκη Νεοελληνικών Σπουδών Ανέμη http://anemi.lib.uoc.gr/metadata/3/5/0/metadata-e3b6a164e296c66b3c1384bf485c6d85_1242121918.tkl (1/11/2014)]