Θεατρικός συγγραφέας, ποιητής, πεζογράφος και κριτικός. Ο Γιάννης Καμπύσης γεννήθηκε στις 2 Ιουνίου του 1872. Γιος του αγιογράφου Αναστάσιου Καμβύση και της Καλλιόπης Τριγγέτα. Ολοκλήρωσε το γυμνάσιο στην Καλαμάτα (1884-8) όπου του δόθηκε η ευκαιρία να λάβει μέρος σε ερασιτεχνικές θεατρικές παραστάσεις μέσω του Ιωάννη Χ. Αποστολάκη. Την περίοδο 1888-1894 σπούδασε νομικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, όμως δεν άσκησε την δικηγορία και το 1896 διορίστηκε υπάλληλος του Υπουργείου Οικονομικών, από το οποίο παραιτήθηκε δύο χρόνια αργότερα. Από τον Οκτώβριο του 1898 ως τον Ιούλιο του 1899 έζησε στη Γερμανία, όπου παρακολούθησε στενά τα πιο σύγχρονα ρεύματα της ευρωπαϊκής λογοτεχνίας, τον Νατουραλισμό και τον Συμβολισμό, των οποίων υπήρξε τελικά εκπρόσωπος στην Ελλάδα.
Συνοπτικά η συγγραφική προσφορά του Καμπύση χωρίζεται σε τρία στάδια. Στο πρώτο (1894-1896) ο Καμπύσης κάνει την εμφάνισή του στα γράμματα με την πεζογραφία. Το δεύτερο στάδιο της συγγραφικής του εξέλιξης είναι το θεατρικό και αναπτύσσεται μέσα στην τριετία 1896-1899 και το τρίτο (1898-1900) καλύπτει το ταξίδι του στην Γερμανία, το κριτικό του έργο, τα ονειροδράματα και διάφορες μεταφράσεις. Η πρώτη του εμφάνιση στα γράμματα έγινε το 1895, με τη δημοσίευση του διηγήματος «Παουλίνα – Παουλίνα» στην τοπική εφημερίδα Καλαματιανή. Ακολούθησαν (έως και το 1898) διάφορα πεζογραφήματα, άρθρα και μελέτες, καθώς και κοινωνικά και ψυχολογικά δράματα. Το όψιμο έργο του (1899-1901), μετά την παραμονή του στη Γερμανία, περιλαμβάνει τα Γράμματα από τη Γερμανία, μεταφράσεις (μεταξύ άλλων του Nietzsche, Strindberg, Maeterlinck), κριτικές, ονειροδράματα και παραμυθοδράματα. Η κριτική του δραστηριότητα ήταν μεγάλη. Συνεργάστηκε με διάφορα έντυπα της εποχής του όπως είναι η Νέα Εστία, Το Περιοδικόν μας, Η Τέχνη (της οποίας υπήρξε συνιδρυτής με τον Κώστα Χατζόπουλο και τον Ιωάννη Γρυπάρη), Φιλολογική Ηχώ και υπήρξε συνεκδότης με τον Δημήτρη Χατζόπουλο, του περιοδικού Ο Διόνυσος. Υπέγραφε ως Γιάννης και Γιάννης Κ.
Από το 1896 μέχρι το 1898 στράφηκε στο θέατρο, που υπήρξε η μεγάλη αγάπη του. Το έργα του, εμπνευσμένα από την νεοελληνική αστική ζωή και γραμμένα στη «ψυχαρική» γλώσσα, δημιούργησαν αντιδράσεις. Το θεατρικό του έργο δείχνει ισχυρές επιδράσεις του Ibsen, ακόμα περισσότερο όμως του Hauptmann. Οι σχετικοί πειραματισμοί του άρχισαν ήδη από το 1895 με την συγγραφή ενός μονόπρακτου δράματος, Στη γιορτή του, που πρωτοδημοσιεύτηκε από τον Δημήτριο Ταγκόπουλο το 1917. Το 1896 εκδίδει σε έναν τόμο δύο θεατρικά του έργα, Το μυστικό του γάμου και την Φάρσα της ζωής. Έγραψε επίσης έργα κοινωνικής κριτικής: Μις Άννα Κούξλευ, Οι Κούρδοι, Λεκαπηνοί, τα παραμυθοδράματα Αρήγιαννος, Ανατολή, τα ονειροδράματα Το δαχτυλίδι της μάνας, Στα σύγνεφα. Το μόνο έργο που παρουσιάστηκε την εποχή εκείνη στη σκηνή είναι Οι Κούρδοι το 1903, από τη Νέα Σκηνή του Χρηστομάνου. Με το έργο αυτό ο συγγραφέας για πρώτη φορά βλέπει τη σύγχρονη εγχώρια ζωή, μέσα από τα μάτια των λαϊκών στρωμάτων και όχι των αστών. Το Δαχτυλίδι της μάνας και το μονόπρακτο Ανατολή μελοποιήθηκαν από τον Μ. Καλομοίρη. Το Δαχτυλίδι της Μάνας είναι εμπνευσμένο από τη ζωή και το τραγικό τέλος του σύγχρονού του ποιητή Κώστα Κρυστάλλη και δείχνει την στροφή που κάνει ο Καμπύσης προς την εθνική λαϊκή παράδοση. Μετέφρασε έργα όπως η Δεσποινίς Τζούλια του Στρίντμπεργκ και ο Κατακτητής του Κνουτ Χάμσουν. Ο Καμπύσης ασπάστηκε την ηθογραφική τάση του Νικόλαου Πολίτη και έτσι από το έργο του δεν έλειψαν οι αναφορές σε θέματα αντλημένα από τη λαϊκή παράδοση, τα οποία εμπλούτισε με στοιχεία κοινωνικής κριτικής.
Τα Άπαντα του Καμπύση εξέδωσε το 1972 ο Γ. Βαλέτας, ενώ βιβλιογραφία του έχει δημοσιεύσει ο Γ. Κατσίμπαλης (1960). Κυκλοφορούν επίσης συγκεντρωτικές εκδόσεις των διηγημάτων του, καθώς και επιμέρους μεταφράσεις τους σε άλλες ευρωπαϊκές γλώσσες. Πέθανε στη Αθήνα από φυματίωση στα είκοσι εννιά του χρόνια.
ΕΡΓΑ
ΠΗΓΕΣ
ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΟΙ ΤΟΠΟΙ
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΥΛΙΚΟ