Ρήγας Γκόλφης, Ο Γήταυρος
Ρήγας Γκόλφης, «Ο Γήταυρος», σε συνέχειες στο Νουμά, τχ. 321, τμ. 6, 7/12/1908, σ. 2-6, τχ. 322, 14/12/1908, σ. 2-8, και τχ. 323, 21/12/1908, σ. 2-7.
Η δράση του έργου εκτυλίσσεται είτε στο σπίτι του εργοστασιάρχη είτε στο εργοστάσιό του. Το έργο ξεκινά με τον εργοστασιάρχη Φιντή να δέχεται την επίσκεψη του μηχανικού του εργοστασίου του. Ενώ ο Φιντής διαμαρτύρεται στον μηχανικό γιατί έχει μειωθεί η ταχύτητα της δουλειάς στο εργοστάσιο, ο μηχανικός διαμαρτύρεται με τη σειρά του γιατί τα μηχανήματα έχουν χαλάσει και δεν μπορεί να δουλέψει χρησιμοποιώντας μηχανήματα χαλασμένα, βάζοντας σε κίνδυνο τη ζωή των εργατών. Παρόλες τις αντιρρήσεις του μηχανικού ο Φιντής τον διατάζει να προχωρήσει τη δουλειά, αγνοώντας τον κίνδυνο. Μετά την αποχώρηση του μηχανικού φτάνει η πεθερά του Φιντή και μέσω της συζήτησης με τον εργοστασιάρχη μαθαίνουμε για την οικογένειά του αλλά και για τη σκληρή του στάση. Η γυναίκα του έχει πεθάνει πρόσφατα, από τον καημό της, εξαιτίας της φυγής του γιου τους, Σταύρου, από το σπίτι, λόγω μιας σημαντικής διαφωνίας μεταξύ πατέρα-γιου, ενώ το άλλο τους παιδί, η Αννούλα, συμπεριφέρεται αλλόκοτα, λέει ότι προαισθάνεται πότε θα γίνει κάτι καλό ή κακό και με τη συμπεριφορά της προκαλεί το θυμό του πατέρα της. Μάλιστα η Αννούλα ανακοινώνει πως κάτι καλό θα γίνει και, πράγματι, μετά από λίγο, ξαναγυρίζει στο σπίτι ο Σταύρος, ο γιος του Φιντή προκαλώντας τη συγκίνηση της αδερφής και της γιαγιάς του. Όταν αφηγείται πώς πέρασε το διάστημα που έλειπε, ο Σταύρος αναφέρει πως τα παραμύθια της γιαγιάς του τον κράτησαν δυνατό.Και μάλιστα υποστηρίζει πως συνάντησε το μεγάλο τέρας, το Γήταυρο, για τον οποίο του μιλούσε η γιαγιά του και ισχυρίζεται πως δεν πρόκειται για ένα απλό παραμύθι. Όταν γυρνά ο Φιντής στο σπίτι και βλέπει πως ο γιος του έχει επιστρέψει, δείχνει διάθεση συμφιλίωσης μαζί του. Ωστόσο, πάνω στη συζήτηση η σύγκρουση είναι αναπόφευκτη. Ο Φιντής υπερασπίζεται το κεφάλαιο, την κοινωνική του τάξη, ενώ ο Σταύρος υπερασπίζεται το δίκιο των εργατών. Η διαφωνία των δύο αντρών οδηγεί σε νέα φυγή του Σταύρου και η γιαγιά πιστεύει πως νέα καταστροφή θα προκληθεί όπως και την πρώτη φορά που έφυγε και αρρώστησε η μητέρα του. Η πρόβλεψη της γιαγιάς επαληθεύεται: ο μηχανικός ανακοινώνει στο Φιντή την έκρηξη των καζανιών που προκάλεσε το θάνατο δέκα εργατών. Ο Φιντής αρνείται να πάει στον τόπο της έκρηξης, φοβούμενος τις αντιδράσεις των εργατών. Οι τελευταίοι, εξαγριωμένοι από την απουσία του Φιντή κατευθύνονται προς το σπίτι του και το έργο τελειώνει με την Αννούλα να ανακοινώνει την άφιξη του Γήταυρου, του τέρατος που προμηνύει την καταστροφή.
* * *
Το κείμενο είναι γραμμένο σε πρόζα, σε δημοτική γλώσσα και έχει αρκετά στοιχεία που το συνδέουν με την παράδοση, ενώ παρατηρείται η χρήση αρκετών συμβόλων. Αρχικά υπάρχει η φιγούρα της Αννούλας, η οποία περιγράφεται περισσότερο σαν αερικό παρά σαν άνθρωπος, και είναι σε θέση να προμηνύει τα ευχάριστα ή τα δυσάρεστα γεγονότα που θα συμβούν. Στη συνέχεια, στη δεύτερη πράξη αναφέρονται μια σειρά από παραμύθια τα οποία διηγούταν η γιαγιά στα παιδιά με αποκορύφωμα το παραμύθι του Γήταυρου, το οποίο σύμφωνα με το Σταύρο δεν είναι απλώς ένα παραμύθι αλλά ένα υπαρκτό τέρας που το έχει συναντήσει. Τέλος, η πρόβλεψη της γιαγιάς για το κακό που θα συμβεί και η εμφάνιση του Γήταυρου επιβεβαιώνουν τη σύνδεση με την παράδοση και τα σύμβολα.
[Το έργο εντοπίστηκε ψηφιοποιημένο στον ιστότοπο http://kosmopolis.lis.upatras.gr (10/10/2014)]